دوره هاي زندگي امام حسن عليه السلام

 
امام حسن مجتبي عليه السلام در شب نيمه رمضان سال سوم هجري در مدينه چشم به جهان گشود و حدود هفت سال از دوران زندگي پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله وسلم را درک کرد و پس از آن حضرت حدود سي سال با پدر بزرگوارشان علي بن ابي طالب عليه السلام ملازمت داشت. بعد از شهادت اميرالمؤمنان عليه السلام به مدت ده سال عهده دار مقام امامت بودند و در 28 صفر سال پنجاه هجري در سن 47 سالگي به دستور معاويه بن ابي سفيان و به دست جعده دختر اَشْعَثِ بنِ قِيس مسموم شد و بر اثر همان زهر به شهادت رسيد.

چگونگي شهادت امام حسن عليه السلام
حکومت اموي پس از تحميل صلح بر امام حسن عليه السلام گرچه به بسياري از اهداف خود رسيده بود، ولي هم چنان وجود امام حسن عليه السلام مانع از به اجرا درآوردن برخي از نيّات پليد آنان بود. از جمله اهدافي که معاويه دنبال مي کرد تعيين جانشين براي خود بود. وي از اجراي اين تصميم که برخلاف مفاد صلح نامه او با امام حسن عليه السلام بود وحشت داشت و مي دانست که اگر در زمان حيات آن حضرت به چنين کاري دست بزند، بدون شک با مخالفت شديد حسن بن علي عليه السلام روبه رو خواهد شد. بر اين اساس تصميم گرفت از هر راه ممکن امام عليه السلام را به شهادت برساند. پس از بررسي هاي زياد جعده همسر امام حسن عليه السلام را مناسب ترين فرد براي تحقق بخشيدن به اين هدف پليد ديد. آن گاه به صورت محرمانه و با ارسال صدهزار درهم به جعده، به او قول داد که اگر امام حسن عليه السلام را به شهادت برساند او را به همسري يزيد درخواهد آورد. بدين وسيله جعده آن حضرت را با ريختن زهر در آب آشاميدني مسموم کرد و طولي نکشيد بر اثر آن، امام حسن عليه السلام به شهادت رسيد.
وصيت امام حسن عليه السلام
چون امام حسن عليه السلام را مسموم کردند و حال او دگرگون شد برادرشان امام حسين عليه السلام به بالين آن حضرت حاضر شدند. وقتي جوياي احوال او گشتند امام حسن عليه السلام فرمودند: «خود را در اوّلين روز از روزهاي آخرت و آخرين روز از روزهاي دنيا مي بينم». در ادامه، اين گونه وصيت فرمودند: «گواهي مي دهم به وحدانيت خدا و اين که براي او شريکي نيست و تنها او سزاوار پرستش است. هرکه اطاعت او را در پيش گيرد رستگار مي شود و هرکه نافرماني اش کند گم راه مي گردد و کسي که از گناهان و تقصيراتش به نزد او توبه کند هدايت مي شود. اي حسين،جنازه مرا در کنار جدم رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم دفن کن به شرط آن که کسي مانع اين کار نباشد. اگر تو را از اين کار باز داشتند مبادا بر آن پافشاري کني؛ چون راضي نيستم به خاطر اين کار قطره اي خون به زمين ريخته شود».
اشعار امام حسين عليه السلام در سوگ برادر
وقتي از دفن جنازه امام حسن عليه السلام در کنار مرقد جد بزرگوارش پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله وسلم جلوگيري کردند، امام حسين عليه السلام دستور دادند جنازه را به بقيع منتقل کردند و آن را در کنار قبر جده اش فاطمه بنت اسد در خاک نهادند. طبق روايت ابن شهر آشوب وقتي امام حسين عليه السلام از دفن جنازه برادر فارغ شد اشعاري به اين مضمون در سوگ برادر بر زبان جاري فرمودند: «حالا که بدن مطهّر تو را با دست خود کفن کرده، در قبر گذاشتم از اين بعد چگونه مي توانم شاد باشم و خود را آراسته سازم يا از زينت ها و امکانات دنيا بهره گيرم؟ من از اين به بعد همواره در سوگ تو اشک خواهم ريخت و اندوهم در فراق تو طولاني خواهد شد. غارت زده کسي نيست که مالش را به غارتت برده اند؛ بلکه غارت زده کسي است که مصيبت مرگ برادر را ديده باشد».
فضيلت و آثار گريه بر مصيبت امام حسن عليه السلام
ابن عباس روايت مي کند که رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمودند: «آن گاه که فرزندم حسن مجتبي را با زهر شهيد کنند تمام ساکنان آسمان وزمين بر او سوگوار مي شوند. بدانيد سوگواري و گريه بر مصيبت هاي فرزندم حسن بسيار فضيلت دارد. هرکس در مصيبت او گريه کند چشمان او در روزي که همه ديده ها نابينا خواهند بود روشن و بينا خواهد شد و دل او در روزي که تمام دل ها اندوهناک خواهند بود از غبار اندوه پاک خواهد شد و هرکس که مرقد او را در بقيع زيارت کند، قدم هاي او در پل صراط، در روزي که قدم ها بر آن لرزان شوند، از لغزش در امان خواهد ماند».
وصاياي آموزنده امام حسن عليه السلام به جُناده
جُنادَةِ بن اَبي اُمَيه پس از مسموم شدن امام حسن عليه السلام به حضور آن حضرت رسيد. پس از احوال پرسي، به امام عليه السلام عرض کرد: اي فرزند رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم مرا موعظه کن. امام حسن مجتبي عليه السلام مطالب بسيار مهمّي بيان کردند و از جمله فرمودند: «اي جُناده خود را براي سفري که در پيش داري پيش از فرا رسيدن اجل مهيا کن. بدان تو همواره دنيا را طلب مي کني و مرگ هم تو را طلب مي کند. اندوه روزي را که هنوز نرسيده است بر روزي که در آن هستي بار مکن... بدان در مال حلال دنيا حساب و در حرام آن کيفر و عقاب و در اموال شبهه ناک عتاب هست... براي دنياي خود به گونه اي تلاش کن که گويي هميشه در آن باقي خواهي ماند و براي آخرت به گونه اي کار کن که گويي همين فردا خواهي مُرد. اگر طالب عزّت بي عِدّه وعُدّه و هيبت بي مُلک و سلطنت هستي از خواري و ذلّت گناه و نافرماني خدا پرهيز کن و به اطاعت از فرمان او خود را ملزم ساز».
آخرين گريه امام حسن عليه السلام
نقل شده است چون زهر در بدن مبارک امام حسن عليه السلام اثر کرد و حالت احتضار بدو دست داد، ناگهان اشک از چشمان آن حضرت سرازير شد. حاضران عرض کردند: «اي فرزند رسول خدا، آيا شما نيز با اين مقام و منزلت و قرابتي که با پيامبر خدا صلي الله عليه و آله وسلم داريد و با اين همه عبادات و اطاعات در اين لحظات گريه مي کنيد؟ حضرت فرمودند: «من براي دو چيز گريه مي کنم: اوّل براي هيبت و وحشت روز قيامت که بسيار سخت است، دوّم به سبب فراق و دوري از دوستان که اين نيز کار مشکلي است».
فضائل و مکارم امام حسن عليه السلام
امام حسن عليه السلام عقل مجسم
رسول اکرم صلي الله عليه و آله وسلم به مناسبت هاي مختلف در توصيف امام حسن مجتبي عليه السلام سخن گفته اند؛ از جمله فرمودند: «اگر قرار بود عقل به صورت يک انسان تجسم پيدا کند به صورت امام حسن عليه السلام ظاهر مي شد».
امام حسن عليه السلام ، شبيه پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم
روزي رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم خطاب به امام حسن مجتبي عليه السلام فرمودند: «اَشْبَهْتَ خَلْقي و خُلْقي؛ تو به لحاظ صورت و سيرت به من مي ماني.
بردباري امام حسن عليه السلام
از صفات برجسته و معروف امام حسن عليه السلام حلم و بردباري بود. به گونه اي که «الحِلْمُ الحَسَنِيَّة» در فرهنگ اسلامي ضرب المثل شده است. بردباري و سعه صدر آن حضرت به اندازه اي بوده است که سرسخت ترين دشمنان او نيز به اين صفت همواره اعتراف داشتند. نقل مي کنند وقتي جنازه امام حسن عليه السلام را پس از ممانعت عده اي از دفن آن درکنار مرقد رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم ، به طرف بقيع حمل مي کردند، ناگهان امام حسين عليه السلام متوجّه شدند که مروان يکي از سرسخت ترين دشمنان برادر بزرگوارش امام حسن عليه السلام يک طرف تابوت را به دوش گرفته است. امام حسين عليه السلام از اين کار او متعجب شدند و سپس از وي پرسيدند: «شما که تا برادرم زنده بود همواره مايه اندوه او بوديد. چه شده که اکنون در تشيع جنازه اش شرکت کرده ايد؟» مروان گفت: «آري اين کارها را در حق کسي انجام دادم که حلم و خويشتن داري او با کوه ها برابري داشت».
عبادت امام حسن عليه السلام
امام صادق عليه السلام مي فرمايند: «حسن بن علي عليه السلام عابدترين مردم زمان خود بودند. آن گاه که به نماز مي ايستادند اعضاي بدنش از شدّت خضوع در برابر عظمت پروردگار عالم به لرزه در مي آمد و رنگ مبارکش دگرگون مي شد». از امام باقر عليه السلام روايت شده است که امام حسن عليه السلام حدود بيست بار از مدينه به قصد زيارت خدا پياده رفت و مي فرمود از خدا شرم دارم که غير پياده به ديدارش بروم.
زهد امام حسن عليه السلام
نويسندگان تراجم به اتفاق گفته اند: حسن بن علي عليه السلام پس از جدّ بزرگوارش پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله وسلم و پدر گرامي اش علي بن ابيطالب عليه السلام از همه مردم زاهدتر بودند. شخصي به نام مُدْرِک بن زياد مي گويد: روزي در يکي از باغ هاي ابن عباس بوديم. غذاي مناسبي آوردند. امام حسن عليه السلام دستور دادند که کارگران و خدمت گزاران را جمع کنند و آن غذاي خوب را به آنها بدهند. مُدرِک مي گويد: خود امام حسن عليه السلام لب به آن غذا نزدند و خود مشغول خوردن نان با قدري نمک شدند. وقتي به آن حضرت گفته شد شما خود چرا از آن غذاي خوب ميل نمي کنيد، در جواب فرمودند: «اِنّ ذاک الطَّعام احبُّ عندي؛ اين خوراک را بيشتر دوست دارم».
گذشت امام حسن عليه السلام
روزي امام حسن مجتبي عليه السلام از راهي عبور مي کردند. مردي از اهل شام با آن حضرت روبرو شد و بدون مقدمه شروع به ناسزا گفتن نسبت به امام عليه السلام کرد. حضرت امام حسن عليه السلام هيچ عکس العملي نشان نداد. وقتي آن مرد از ناسزا گفتن باز ايستاد، امام عليه السلام به او نزديک تر شده، با تبسم به او سلام کردند. آن گاه فرمودند: «اگر اجازه بدهيد حاضرم به شما کمک کنم. اگر چيزي لازم داري آن را برايت فراهم کنم يا اگر راه را گم کرده اي آن را به تو نشان دهم و اگر گرسنه اي ترا سير کنم. اگر فقيري بي نيازت سازم. به هرحال اگر حاجتمندي حاضرم در برآوردن حاجت تو بکوشم». چون مرد شامي اين رفتار را از امام حسن عليه السلام ديد، ناگهان به گريه افتاد و گفت: «اَشْهَدُ انَّکَ خَلِيفُة اللّهِ في ارضِهِ؛ گواهي مي دهم که تو خليفه خدا در روي زمين هستي».
احسان امام حسن عليه السلام
مردي خدمت امام حسن عليه السلام آمد و عرض کرد اي فرزند اميرالمؤمنين عليه السلام به حقِ آن خدايي که نعمت بسيار بر شما کرامت فرموده است تو را قسم مي دهم که به فرياد من برسي و مرا از دشمني که حرمت پيران را نگه نمي دارد و به کودکان و نوجوانان رحم نمي کند، نجات دهي. امام عليه السلام پرسيد دشمن تو کيست تا از او دادخواهي کنم. آن مرد گفت: فقر است. امام عليه السلام به خادم خود دستور داد: «هرچه ثروت در نزد تو هست به او بده». او پنج هزار درهم حاضر کرد و به او داد. امام عليه السلام رو به مرد فقير کرد و گفت: «تو را به خداوند متعال قسم مي دهم که هروقت اين دشمن بر تو رو آورد شکايتش را نزد من بياور تا از تو دفع شر کنم».
اشعار
باغ دل تو
جان تو به جرم ناب نوشيدن سوخت  از جامه آفتاب پوشيدن سوخت 
باغ دل «او» سوخت گر از بي آبي  باغ دل «تو» ز آب نوشيدن سوخت 
قيصر امين پور
نسوخت
هرگز دلي ز غم، چو دل مجتبي نسوخت  ور سوخت ز اجنبي، دگر از آشنا نسوخت 
هر گلشني که سوخت ز باد سموم سوخت  از باد نوبهار و نسيم صبا نسوخت 
چندان دلش از سرزنش دوستان گداخت  کز دشمنان و زهر بدو ناسزا نسوخت 
آن دم که سوخت حاصل دوران ز سوز زهر  در حيرتم که خرمن گردون چرا نسوخت 
تا شد روانِ عالم امکان ز تن روان  جنبنده اي نماند کزين ماجرا نسوخت 
سخناني کوتاه از امام حسن عليه السلام
اهميّت سلام
قال الحَسَنُ عليه السلام : مَنْ بَدَءِ بِالکلامِ قَبْلَ السَّلامِ فَلا تُجيبُوهُ؛
کسي که پيش از سلام کردن شروع به سخن گفتن کرد جواب او را ندهيد.
نتيجه کنترل زبان
قالَ الحَسَن عليه السلام : الصَّمْتُ سَتْرُ العَيِّ وَ زَيْنُ العِرْضِ وَ فاعِلُهُ في راحَةٍ وَ جَليِسُهُ آمِنٌ؛
امام حسن مجتبي عليه السلام فرمودند: خاموشي پوشش عيب ها و مايه حفظ آبروست. هر که از اين صفت برخوردار باشد همواره در آسايش است و همدم و هم نشين او نيز در امنيّت به سر مي برد.
خير و سعادت کامل
قالَ الحَسَن عليه السلام : الخَيْرُ الّذي لا شَرَّ فِيهِ الشُکرُ مَعَ النِّعْمَةِ و الصَّبْرُ عَلي النّازِلَة؛
خيري که هيچ بدي در آن نيست عبارت است از شکر در مقابل نعمت ها و صبر در برابر حوادث و رخدادهاي ناگوار.
نشانه کمال عقل
قالَ الحَسَنُ عليه السلام : رأسُ العَقْلِ مُعاشَرَةُ النّاسِ بالحَميِلِ؛
معاشرت نيکوداشتن با مردم نشانه کمال عقل انسان است.
تعريف فرومايگي
شخصي از امام حسن عليه السلام سؤال کرد: پستي و فرمايگي چيست؟ آن حضرت فرمودند: «النَّظرُ في اليَسيرِ وَ مَنْعُ الحَقيرِ. خرده بيني و اهميّت دادن بيش از حدّ دادن به امور کوچک و مضايقه کردن از اعطاي چيزهاي بي ارزش».
ترک مستحب براي واجب
قال الحَسنُ عليه السلام :... اِذا ضَرّتِ النَّوافِلُ بالفَريضَةِ فَارفَضُوها؛
هنگامي که عبادت هاي مستحب به اعمال و عبادت هاي واجب آسيب رساند آنها را ترک کنيد.
اهميّت توجّه به امور معنوي
قالَ الحَسَنُ عليه السلام : عَجِبْتُ لِمَنْ يَتَفکَّرُ في مأکُولِهِ کَيفَ لا يَتَفَکَّرُ في مَعْقُولِهِ فَيُجنِّبُ بَطْنَهُ ما يُؤذِيْهِ وَ يُودِعُ صَدْرَهُ ما يُرْدِيْهِ؛
تعجب مي کنم از کساني که در غذاي جسم خود فکر مي کنند ولي در امور معنوي و غذاي روح خويش انديشه نمي کنند؛ شکم خود را از طعام مضرّ حفظ مي کنند ولي از افکار پليدي که روان را مي آلايد پرهيز نمي کنند.
توصيه درباره وصلت
شخصي به امام حسن عليه السلام عرض کرد: دختري دارم که به سنّ ازدواج رسيده است. با چه کسي وصلت کنيم؟ امام حسن عليه السلام فرمودند: «زَوِّجْها مِمَّنْ يَتَّقي اللّه عزّ و جلَّ فَاِنْ اَحَبَّها اَکْرَمَها و اِنْ اَبْغَضَها لَمْ يَظْلِمْها؛
او را به ازدواج کسي درآور که با تقوا و پرهيزگار باشد چرا که فرد باقتوا اگر او را دوست بدارد احترامش مي کند و اگر او را دوست هم نداشته باشد به وي ستم نمي کند».
بيناترين و شنواترين مردم
قال الحسن عليه السلام : اِنَّ أَبْصَرَ الاَبْصار ما نَفَذَ فِي الخَيْرِ مَذْهَبُهُ وَ اَسْمَعَ الاَسْماَعَ ما وَعي التّذکيرَ وَ انْتَفَعَ بِهِ، أَسْلَمُ القُلُوب ما طَهُرَ مِنَ الشُّبَهاتِ؛
بيناترين ديده ها آن است که خيربين باشد و شنواترين گوش ها آن است که پذيراي پند و اندرزها باشد و از آن سود ببرد و قلب سليم قلبي است که از شبهات پاکيزه باشد.
معني مجد و عظمت
سُئِلَ الْحَسَنُ عليه السلام : فَما المَجْدُ؟ قالَ اَنْ تُعْطِيَ فِي الغُرْمِ وَ اَنْ تَعْفُو عَنِ الْجُرْمِ؛
از امام حسن عليه السلام سؤال شد: عظمت و بزرگي در چيست؟ آن حضرت فرمودند: عبارتست از بخشش مال به هنگام نياز و گذشتن از خطا.

سياست از ديدگاه امام حسن عليه السلام
شخصي از امام حسن عليه السلام معناي سياست را پرسيد. آن حضرت فرمودند: «سياست آن است که حقوق خدا و حقوق بندگان زنده و بنده هاي درگذشته خدا را رعايت کني». آن گاه براي توضيح بيشتر فرمودند: «حقوق خدا آن است که آن چه را خدا از انجام واجبات و ترک محرمات تکليف کرده به طور کامل رعايت کني. حقوق بندگان زنده آن است که وظايف خود را نسبت به برادران ديني انجام دهي. در خدمت گزاري برادر ديني درنگ ننمايي و نسبت به رهبر جامعه اسلامي تا زماني که نسبت به مردم اخلاص دارد اخلاص داشته باشي و هر وقت از راه راست منحرف شد، اعتراض کني. حقوق بندگان در گذشته ياد کردن نيکي ها و چشم پوشيدن از بدي هاي آنهاست»

تقویم شیعه

ااَشهَدُ انَّ فاطِمَةَ الزَّهراء حُجَّةُ الله عَلی حُجَّجِ الله اَشهَدُ انَّ فاطِمَةَ سَیِّدَةٌ، حُجَّةُ الله عَلی حُجَّجِ الله اَشهَدُ انَّ فاطِمَةَ سَیِّدَةٌ اِنسِیَةُ، حُجَّةُ الله عَلی حُجَّجِ الله اَشهَدُ انَّ فاطِمَةَ سَیِّدَةٌ حَوراء، حُجَّةُ الله عَلی حُجَّجِ الله
اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً ولی الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً حجة الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً صفی الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً وجه الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً ید الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً اُذن الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً عین الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً سیف الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً خلیفة الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً صراط الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً قلب الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً نفس الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً عین الیقین اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً رایة الهدی اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً ولایت الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً سید العرب اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً سید المرسلین اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً امام المتقین اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً سید الوصیین اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً امام البررة اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً فاروق اعظم اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً الصدیق الاکبر اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً حیدر کرار اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً سرّ الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً حبیب الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً رحمة الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً نور الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً کلمة الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً حجاب الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً آیت الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً یختار الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً سرّ الاوصیاء اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً سرّ المصنون اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً سرّ الممکنات اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً قطب الدائرات اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً نقطة الکائنات اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً حبل الله المتین اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً یعسوب الدین اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً نفس رسول الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً وصی رسول الله اشهد ان امیرالمؤمنین علی اخی رسول الله اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً امینة علی وحیه اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً خلیفة علی عباده اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً قسیم النار والجنة اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً قائد الغر المحجلین اشهد ان امیرالمؤمنین عَلِيّاً ممسوس فی ذات الله